Steven Van Gucht, de man die het virus volgt

“Terugkeren naar ons leven vóór corona? Nee, dat kan niet”

Steven Van Gucht is een BV, een Bekende Vlaming. De voorbije maanden kwam hij heel vaak op tv. Voor de Belgen hoort hij gewoon bij het corona-virus. Dat is niet vreemd. De overheid vroeg Van Gucht om de strijd tegen het virus mee te leiden.

“Nee, de strijd is nog niet voorbij”, zucht Steven Van Gucht. Zijn vorige vergadering liep uit. Zijn volgende staat al te dringen. Het zijn drukke tijden voor Van Gucht. Toch maakt hij tijd voor Wablieft. Omdat de strijd tegen corona iedereen in België aangaat.

Wablieft: De Belgen moeten al meer dan tien weken strenge en minder strenge regels volgen. Het doel is de strijd tegen corona winnen. Jij hebt mee die regels bedacht. Was elke regel even zinvol?

Steven Van Gucht: Dat is nu moeilijk te zeggen. Het corona-probleem kwam heel snel op ons af. Dat mag je niet vergeten. We hadden die eerste Belg die uit de Chinese stad Wuhan kwam. Dat was een apart geval. Hij kwam aan en werd meteen apart gezet. Het echte binnenkomen van corona gebeurde begin maart. Dat was door een vrouw die uit Noord-Frankrijk kwam en ziek werd door corona. En dan zagen we plots meer besmettingen. Op 12 maart kwam er dan de ‘lockdown’ van de Veiligheidsraad van de regering. 

De ‘lockdown’, dat waren de winkels, bedrijven en scholen die moesten sluiten. 

Ja, want er kwam een reuzegolf aan besmettingen op België af. We zagen wat er in Italië gebeurde. En dat was niet mooi. De ziekenhuizen daar konden de vele gevallen niet aan. We moesten dringend mensen uit elkaar houden. En dat kon met die strenge regels. Zo zijn we uiteindelijk volledig op de rem gaan staan. Dat heeft alvast het ergste tegengehouden. Want corona sloeg hard toe na de krokusvakantie. Onze ziekenhuizen konden zich voorbereiden met 1.000 extra bedden. En zo konden ze de golf van besmettingen toch aan.

Stel dat jij alleen mocht beslissen. Waren de regels tegen corona dan anders geweest?

Veel andere wetenschappers en ikzelf wilden de scholen niet dicht. We planden dat pas na enkele weken te doen. Dan was het een extra rem tegen de piek van de crisis. Want scholen waren geen motor van de besmetting. Maar de invloed van Frankrijk daarin was groot. Dat land sloot de scholen. Dat gaf druk van ongeruste ouders op onze politici om dat ook te doen. Was het zinvol ze toch al te sluiten? Daarvoor is het nog te vroeg. We weten het nog niet.

Sommige mensen durven te twijfelen aan het nut van de strenge regels. Kan je voor hen voorspellen wat er gebeurd was zonder strenge regels?

Zeker veel meer doden. We hebben nu al bijna 9.400 doden door corona, dat is echt niet niets. Hoeveel doden extra? Dat getal durf ik niet uit te spreken. Ik weet wel dat onze ziekenhuizen het werk niet aangekund zouden hebben. Nu konden ze 1.000 extra bedden klaarmaken voor zware zorgen. Zelfs met strenge regels hadden we die nodig. We zaten op twee tot drie dagen van een volledig gebruik van de bedden. Helemaal zonder regels zou dat een drama geworden zijn. Dan zouden we jonge mensen met corona niet hebben kunnen redden.

Volgens sommige mensen komt de corona-crisis er door ons foute gedrag. We hebben geen respect meer voor de natuur en het leven. Wat denk jij van dit doemdenken?

Er is zeker iets van waar. Denk aan het SARS-virus in China. Dat brak uit in 2002. Dat kwam van vleermuizen. Die kunnen virussen dragen die gevaarlijk zijn voor mensen. Toch deed China weinig met die informatie. Chinezen bleven jagen op die dieren. Ze verkochten die op markten. Ze verzamelden zelfs mest van vleermuizen. Omdat die mensen vruchtbaar zou maken. Dus zo gaat dat virus over op de mens. Vroeger was dat nog niet heel erg. Veel mensen leefden in dorpen. Het virus kon toen niet verder dan een dorp komen. Nu is dat anders. Een besmette mens trekt naar een stad van 10 miljoen inwoners. Zoals Wuhan. Plots kan dat virus zich vlot aanpassen aan de mens. Het virus kan leren hoe het van mens tot mens moet overgaan. Dat vleermuizen-virus wordt een mensen-virus. En dan gaan we steeds meer in grote steden wonen. Met miljoenen bij elkaar…

En dan is er nog de invloed van de ‘globalisering’, de wereld wordt één.

Inderdaad. Zo kon dat virus op enkele weken tijd de hele wereld aansteken. Dat is niet moeilijk met al onze reizen per vliegtuig. Dat zagen we nu ook. De zakenreizigers waren de eerste verspreiders. Bedrijven hebben fabrieken in China of ze doen er zaken mee. En dan zijn er nog de toeristen. Kortom, we moeten meer respect hebben voor de verschillende levens en omgevingen. Haal dieren bijvoorbeeld niet weg uit hun omgeving in de natuur. De mens moet proberen niet tussen te komen. Zo blijven virussen klein en lokaal.

Het corona-virus startte in China. Dat zou daar wel blijven, dacht ik zelf. En ik was niet alleen. Was dat bij u anders?

Ja, toch wel. Als onderzoeker wist je dat dit virus buiten China zou geraken. Maar veel onderzoekers en ook ikzelf hebben de ernst wel onderschat. Dat kwam ook door de cijfers uit China. Op een moment hadden ze 80.000 mensen met corona en 3.000 doden. Dat is een sterftegraad van meer dan 3%. We gingen er altijd van uit dat de echte besmettingen veel hoger lagen. Denk aan honderdduizenden gevallen. Dan waren er minder doden, als je kijkt naar het aantal besmettingen. Het lijkt dan meer op de gevolgen van een gewone griep. Je mag ook de grootte van China niet vergeten. Dat gaat om 1,6 miljard Chinezen. Dat getal van 3.000 doden was dan echt niet veel. Wij in het kleine België hebben 11 miljoen inwoners en al ruim 9.000 doden. Over die Chinese cijfers hebben we onze mening dus moeten veranderen.

U volgt de cijfers over corona elke dag. “We zitten in de staart van de epidemie”, zei u vorige week. Dat geeft goede hoop voor de toekomst. Tenzij er een tweede golf van het virus komt. Verwacht u die echt?

Ik zal antwoorden met een vraag. Gaan we opnieuw leven zoals voor de uitbraak van corona? Dan krijgen we een tweede golf, dat staat vast. En die tweede golf zal veel ernstiger zijn dan deze eerste golf.

We gaan nooit meer kunnen leven zoals voordien?

Toch zeker niet zolang er geen vaccin tegen corona is. Evenementen die binnen plaatsvinden en en op café gaan zoals vroeger? Nee, dat kan niet meer. Volgens mij gaan mensen dat zelf ook niet meer willen doen. Veel mensen gaan hun gedrag blijven aanpassen. Voor maart nam ik de trein naar het werk in Brussel. Je kan begrijpen dat ik daar gevoelig voor ben. Ik zag hoe in elk rijtuig twee tot drie mensen zwaar zaten te hoesten. Zo verspreidt dat virus zich natuurlijk. Dat gaan mensen niet meer aanvaarden. Dat ik geloof ik echt. 

Thuisblijven als je ziekjes lijkt. En vaker je handen wassen. Gaat dat ons redden?

Er zal wellicht meer nodig zijn. Corona zal wellicht terugkomen. Alleen moeten we er nu heel snel op reageren. Er is het testen en apart houden van besmette mensen. En de regels verstrengen kan dan veel gerichter. Gaan de besmettingen weer stevig omhoog? Dan leggen we bijvoorbeeld opnieuw restaurants, cafés en feesten stil. Winkels kunnen dan bijvoorbeeld wel open blijven. Omdat we daar nu veilig winkelen. En we weten hoe dat moet.

U geeft ons goede hoop...

Natuurlijk hoop ik dat dit niet nodig is. De meeste Belgen stonden de voorbije weken achter de strenge regels. Ze volgden de regels ook vrij goed. Maar iedere Belg heeft ook de sleutel voor de toekomst in handen. Hij of zij moet zich verantwoordelijk gedragen. Zoals de mensen in Zuid-Korea en Taiwan dat goed aanpakken. Ik maak me wel een beetje zorgen.

Hoezo?

Belgen zijn toch anders. Kijk naar de kritiek die je al hoort. Onze bedrijven willen al niet dat werknemers twee weken thuisblijven bij een teken van ziekte. En de kritiek op de contact-opsporing (redactie Wablieft: de overheid speurt naar mensen met wie besmette mensen in contact waren). En de angst voor privacy opgeven. Dan hou ik mijn hart vast. Hebben jullie nu echt niets geleerd? (beetje boos) Werk je niet mee en verander je je gedrag niet? Wel, dan mogen we ons klaarmaken voor een nieuwe ‘lockdown’.

Tekst door Michel Helaers